Secara umumnya Radiografi Industri (RI) merupakan pekerja yang paling banyak menerima dos sinaran berbanding pekerja dalam sektor lain. Ini disebabkan kebanyakan kerja RI dilakukan di lapangan menggunakan punca yang berkeamatan dan tenaga yang tinggi.
Pekerja hanya terlibat dengan dedahan luaran dari sinaran gama dan X. Kawalan sinaran dibuat melalui 3 prinsip utama:
- Masa
- Jarak
- Perisai
Dos sinaran boleh direndahkan dengan cara mengurangkan masa pendedahan. Penggiliran jadual kerja kepada pekerja sinaran adalah cara yang cukup efektif.
Berada jauh dari punca sinaran semasa dedahan juga dapat mengurangkan dos. Sinaran berkurang secara songsang dengan ganda dua jarak. Contoh jika jarak diubah dari 1m kepada 2m, sinaran mengurang sebanyak 4 kali ganda.
Manakala perisai pula dapat mengurangkan dos sinaran secara eksponen dengan ketebalan perisai. Malangnya perisai yang efektif mempunyai ketumpatan yang tinggi dan berat untuk dibawa. Bahan perisai yang biasa digunakan bagi projektor gama, penukar punca dan kolimator ialah depleted uranium. Plambam pula digunakan untuk pintu bilik dedahan, kolimator, lead pot dan lain-lain kegunaan termasuk semasa kecemasan. Kepingan plambam antara perisai mudahalih yang biasa dipakai. Memegangnya hendaklah menggunakan sarung kerana plambam adalah logam berat yang beracun kepada manusia.
Walaupun pasir dan air adalah bahan ringan tetapi ia juga boleh digunakan sebagai perisai kerana mudah untuk dikendalikan. Pasir pernah digunakan oleh Agensi Nuklear Malaysia untuk membina mobile hot cell. Manakala air digunakan sebagai perisai punca neutron dan gama dalam kebanyakan reaktor nuklear.
Antara syor penulis bagi mengurangkan dos pekerja sinaran RI yang boleh difikirkan bersama ialah seperti berikut;
1- Pengurusan sumber manusia. Penggiliran jadual pekerja dalam megurangkan kadar dos individu melalui perkongsian dos. Masalah yang dihadapi sekarang ialah kekurangan pekerja. Antara sebab utama kekurangan pekerja sinaran berlesen ialah peratus kelulusan peperiksaan bagi mendapat lesen tersangat rendah. Di Australia (198an), pekerja sinaran hanya perlu menghadiri kursus keselamatan sinaran dan semua akan mendapat sijil kehadiran dan layak untuk bekerja dengan sinaran.
2- Penggunaan keamatan sinaran yang rendah juga diamalkan di negara maju seperti Jepun. Jepun menghadkan 20 Ci Iridium-192 bagi kerja lapangan.
3- Penggunaan tenaga sinaran rendah seperti Selenium-75 dan mesin sinar-X. Kebanyakan aktiviti radiografi di Malaysia tidak memerlukan punca sinaran dengan tenaga yang tinggi. Bagi ketebalan keluli 10mm ke bawah penggunaan punca Ir-192 adalah tidak sesuai kerana kualiti imej radiograf yang rendah dan tidak memenuhi kebanyakan standard (contohnya ASME V, dll). Ir-192 mempunyai tenaga sinaran yang lebih tinggi berbanding sinar-X (bawah 300kV) dan Se-75.
4- Adat kebiasaan membuat kerja radiografi hanya di waktu malam juga didapati menyusahkan dan tidak sehat dari segi rohani dan jasmani. Malam ialah waktu tidur dan rehat bukannya waktu bekerja. Natijahnya tiada kecekapan bekerja.
5- Penggunaan kolimator dan perisai atau bunker sementara dapat memendekkan jarak selamat. Bunker sementara boleh dibina menggunakan blok-blok konkrit atau guni pasir atau lubang 'kubur' digali untuk membuat dedahan selamat umpama kubu yang dibina askar semasa perang. SIRIM dan Nuklear Malaysia telah menggunakan blok konkrit interlock bagi bunker sementara (semi-open site) untuk tujuan latihan radiografi industri.
Pandangan dan komen lain dialu-alukan bagi kebaikan bersama.
Walaupun pasir dan air adalah bahan ringan tetapi ia juga boleh digunakan sebagai perisai kerana mudah untuk dikendalikan. Pasir pernah digunakan oleh Agensi Nuklear Malaysia untuk membina mobile hot cell. Manakala air digunakan sebagai perisai punca neutron dan gama dalam kebanyakan reaktor nuklear.
Antara syor penulis bagi mengurangkan dos pekerja sinaran RI yang boleh difikirkan bersama ialah seperti berikut;
1- Pengurusan sumber manusia. Penggiliran jadual pekerja dalam megurangkan kadar dos individu melalui perkongsian dos. Masalah yang dihadapi sekarang ialah kekurangan pekerja. Antara sebab utama kekurangan pekerja sinaran berlesen ialah peratus kelulusan peperiksaan bagi mendapat lesen tersangat rendah. Di Australia (198an), pekerja sinaran hanya perlu menghadiri kursus keselamatan sinaran dan semua akan mendapat sijil kehadiran dan layak untuk bekerja dengan sinaran.
2- Penggunaan keamatan sinaran yang rendah juga diamalkan di negara maju seperti Jepun. Jepun menghadkan 20 Ci Iridium-192 bagi kerja lapangan.
3- Penggunaan tenaga sinaran rendah seperti Selenium-75 dan mesin sinar-X. Kebanyakan aktiviti radiografi di Malaysia tidak memerlukan punca sinaran dengan tenaga yang tinggi. Bagi ketebalan keluli 10mm ke bawah penggunaan punca Ir-192 adalah tidak sesuai kerana kualiti imej radiograf yang rendah dan tidak memenuhi kebanyakan standard (contohnya ASME V, dll). Ir-192 mempunyai tenaga sinaran yang lebih tinggi berbanding sinar-X (bawah 300kV) dan Se-75.
4- Adat kebiasaan membuat kerja radiografi hanya di waktu malam juga didapati menyusahkan dan tidak sehat dari segi rohani dan jasmani. Malam ialah waktu tidur dan rehat bukannya waktu bekerja. Natijahnya tiada kecekapan bekerja.
5- Penggunaan kolimator dan perisai atau bunker sementara dapat memendekkan jarak selamat. Bunker sementara boleh dibina menggunakan blok-blok konkrit atau guni pasir atau lubang 'kubur' digali untuk membuat dedahan selamat umpama kubu yang dibina askar semasa perang. SIRIM dan Nuklear Malaysia telah menggunakan blok konkrit interlock bagi bunker sementara (semi-open site) untuk tujuan latihan radiografi industri.
Pandangan dan komen lain dialu-alukan bagi kebaikan bersama.
6 ulasan:
Di syorkan mengunakan teknik baru Digital Industrial Radiografi(DIR) kerana mengunakan "low energy radiation" mungkin hampir separuh drp radiografi conventional dan skrg ASME atau ISO standard utk kerja2 DIR.
Dr. Ab. Razak Hamzah
komen dari FB
Boleh dr keluarkan formula tahap dos selamat berkadar dengan jarak?
Hubungan dos dengan jarak menggunakan formula hukum kadar dua songsang iaitu I1/I2 = (d2/d1)^2.
Contohnya
Punca = 20 Ci Ir-192
Output = 0.5 R/jam utk 1 Ci pada jarak 1 m
Kadar dos = 10 R/jam = 100 mSv/jam = 100,000 µSv/jam pada 1m
Bagi pekerja sinaran dos yang dibenarkan ialah 20 mSv setahun bersamaan dengan 20mSv/tahun x 1 tahun/50 minggu x 1 minggu/40 jam = 10 µSv/jam.
Menggunakan persamaan di atas,
Jarak selamat bagi pekerja sinaran, d2 = d1 (I1/I2)^0.5 = 1m *(100000/10)^0.5 = 100m.
Jika kita menggunakan kolimator, jarak selamat dapat dikurangkan lagi. Contoh katakan kita guna kolimator plambam yang mempunyai ketebalan 20mm. Nilai lapisan separuh (HVL) = 6mm bagi punca Ir-192. Maka nilai bilangan HVL iaitu n ialah 20/6 = 3.33.
Kita boleh gunakan formula 2^n = Io/In.
Jika kita mengambil contoh di atas, keamatan sinaran ialah 100000 µSv/jam, maka keamatan selepas melalui kolimator dapat dikira menggunakan persamaan di atas iaitu,
In = 100,000 / 23.33 = 10,000 µSv/jam
Maka jarak selamat dengan kolimator, d2 = d1 (In/I2)^0.5 = 1m*(10000/10)^0.5 = 31m.
Radiografi boleh digunakn dalam ruangan tertutup ?
Boleh
Catat Ulasan